Του Τάσου Αποστολόπουλου

.

Με αφορμή το βανδαλισμό του τάφου του Νίκου Καζαντζάκη που έγινε από αγνώστους της 18-10-90 ο νους μου γύρισε 62 χρόνια νωρίτερα. 11 Γενάρη 1928, στην αίθουσα της Αλάμπρας οργανώνεται μια διάλεξη από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο, που δίνει αφορμή στην Ασφάλεια να ενεργήσει ποινική δίωξη εναντίον του Δημήτρη Γληνού, του Νίκου Καζαντζάκη και του Παναίτ Ιστράτη που μίλησαν εκείνο το βράδυ. Της δεν κινεί τα νήματα μόνο η Αστυνομία αλλά και η Ιερά Σύνοδος, η οποία στέλνει κλήση σε απολογία στο Γληνό και στο Δελμούζο. Ο δε Σεβ. Σπάρτης κ. Γερμανός απειλεί να καλέσει σε απολογία και τον Ν. Καζαντζάκη και τον Κ. Βάρναλη και της Ρόζα Ιμβριώτη και Π. Δέλτα.

          Να τι έλεγε η κλήση:

ΚΛΗΣΙΣ

Της τον κ. Δημήτριον Γληνόν.

Καλείσαι να εμφανισθής εν τοις Γραφείοις της Ιεράς Συνόδου την 3^ην Απριλίου 1928 ημέραν Τρίτην και ώραν 9^ην π.μ. και απολογηθής επί της αποδιδομένης σοι κατηγορίας υπονομεύσεως της ορθοδόξου χριστιανικής ημών πίστεως και διαδόσεως αθεϊστικών θεωριών και δοξασιών εν γένει.

Εν Αθήναις τη 30^η Μαρτίου 1928

Εντολή της Ιεράς Συνόδου

Ο ανακριτής

(υπογρ.) Ο Σπάρτης Γερμανός

Και η απάντηση του Γληνού έμεινε στην Ιστορία:

Αθήνα 2 του Μάη 1928

Της το Σ. Μητροπολίτη της Σπάρτης κ. Γερμανό:

Σεβασμιότατε,

Έλαβα και την δεύτερη πρόσκληση της να παρουσιαστώ σήμερα στα γραφεία της Ιεράς Συνόδου για να απολογηθώ στην κατηγορία, που μου αποδίνετε, πως υπονομεύω την ορθόδοξη χριστιανική πίστη και διδάσκω αθεϊστικές δοξασίες. Της στέλνω γραφτή την απάντησή μου. Στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν αναγνωρίζω το δικαίωμα να ελέγξει τη συνείδησή μου. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας «Η ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως είναι απαραβίαστος». Και ακόμη «Έκαστος δύναται να δημοσιεύει προφορικώς, εγγράφως και δια του τύπου της στοχασμούς του τηρών του νόμους του Κράτους». Και ακόμη «Η τέχνη και η Επιστήμη και η διδασκαλία της είναι ελεύθεραι». Εάν οι φιλοσοφικές και επιστημονικές ιδέες, που διδάσκω, δεν συμφωνούν με τα δόγματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αυτό μπορείτε να το κρίνετε της και να λάβετε όσα μέτρα θεωρείται αναγκαία. Της κάνω της τη δήλωση, πως δεν έχω επιστημονική και ηθική ευθύνη παρά μόνο για όσα γράφω ο της και δημοσιεύω με την υπογραφή μου ή όσα αναγνωρίζω πως αποτελούν δική μου διδασκαλία. Σπερμολογίες των τριόδων ή δημοσιεύματα τρίτων δεν με ευθύνουν, ούτε εκπροσωπούν της ιδέες μου».

Ο Γληνός, της ήταν φυσικό, δεν παρουσιάστηκε στην Ιερά Σύνοδο. Η δίκη άρχισε της 23 Της. Το Υπουργείο Παιδείας έφερε αντίρρηση στην πράξη αυτή της Ιεράς Συνόδου. Έτσι, ο Υπουργικός Επίτροπος κ. Δόξας δεν έλαβε μέρος στη διαδικασία. Απ’ την άλλη μεριά, η δικαιοσύνη όρισε τη δίκη για τη διάλεξη την 1^η Ιουνίου στο Πλημμελειοδικείο Αθηνών. Στην ανάκριση είχαν παρουσιαστεί μάρτυρες κατηγορίας τα όργανα της Αστυνομίας, που παρακολούθησαν τη διάλεξη. Της, ο Ευστρ. Κουλουμβάκης, αυτόκλητος χωρίς να βρεθεί στη διάλεξη, για να κατηγορήσει τον Γληνό σαν τον κύριο υπεύθυνο της διάλεξης, ο Δ. Δαμασκηνός, δικηγόρος, για να καταθέσει πως έχει πληροφορίες ότι Ιστράτης και ο Καζαντζάκης είναι πράκτορες της Ρωσίας, και ο Αλέξανδρος Εμπειρίκος Κουμουντούρος, βουλευτής, για να καταθέσει πως ο Ιστράτης δεν έχει καμιά αξία σαν συγγραφέας και είναι χυδαίος, υβριστής του Ελληνικού και του Ρουμανικού λαού στα φιλολογικά έργα του. Στο μεταξύ, ο Ιστράτης απελάθηκε από την Ελλάδα και ο Καζαντζάκης αναχώρησε στο εξωτερικό. Έτσι, στη δίκη της 1^ης Ιουνίου η υπόθεση χωρίστηκε και δικάστηκε μόνο ο Γληνός.

Η σύνθεση του δικαστηρίου ήταν: Τριανταφύλλου (πρόεδρος), Λαμπρίας και Κυριαζόπουλος. Εισαγγελέας ήταν ο Κιουρτσάκης. Μάρτυρες κατηγορίας ήταν ο Λ. Μειμάρης Ανθυπασπιστής Χωροφυλακής, Αλ. Εμπειρίκος, Κουμουνδούρος βουλευτής, Γ. Γιανναράκος συντάχτης της «Εστίας», Αγγ. Φοντάνας μοίραρχος και ο δικηγόρος Δ. Δαμασκηνός. Μάρτυρες υπεράσπισης ήταν ο Αλ. Παπαναστασίου, ο Κων. Τριανταφυλλόπουλος, ο Γιώργος Νάζος, ο Αριστείδης Θεοδοσιάδης, ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, ο Ευστράτιος Σωμερίτης, ο Περικλής Καραπάνος και ο Γιώργος Μπαντούνας. Για συνηγόρους ο κατηγορούμενος είχε τον Αλ. Σβώλο και τον Περικλή Ράλλη. Η απουσία του Ιστράτη και του Καζαντζάκη είχε αφαιρέσει τον ιδεολογικό χαρακτήρα της δίκης. Ο Γληνός δικαζόταν γιατί σαν πρόεδρος σωματείου μη πολιτικού κάλεσε έναν «πράκτορα» να μιλήσει στο Αλάμπρα με αποτέλεσμα να προκληθεί «μίσος» και «εχθροπάθεια» ανάμεσα της πολίτες. Ο Γληνός λοιπόν, «εν γνώσει και από σκοπού», προκάλεσε αυτή την εχθροπάθεια που πέφτει της διατάξεις του άρθρου 204 του Ποινικού Κώδικα.

Η Ασφάλεια μέσα από «στημένους» μάρτυρες προσπαθεί να αποδείξει ότι:

• Η διάλεξη του Ιστράτη γράφτηκε σε συνεννόηση με το Γληνό.
• Πως ο Γληνός μετέφρασε τη διάλεξη από τα Γαλλικά στα Ελληνικά και
• Πως ο Γληνός από νωρίτερα είχε εγκρίνει το περιεχόμενο της διάλεξης.

Μέσα από την ακροαματική διαδικασία έπεσαν σαν «χάρτινοι πύργοι» της οι κατηγορίες. Μόνο ο εισαγγελέας Κιουρτσάκης συνέχισε τον προετοιμασμένο φιλιππικό του. Με ξερό στόμφο, που πρόδινε την ψεύτικη κατηγορία, ζήτησε την καταδίκη του κατηγορουμένου γιατί της «δια ζώσης προεκάλεσε και ηρέθισε της πολίτας εις διχόνοιαν και αμοιβαίαν εχθροπάθειαν δια της εν τω θεάτρω Αλάμπρα γενομένης διαλέξεως». Η δίκη άρχισε της 7:30 το βράδυ της Παρασκευής  και τελείωσε της 3 το πρωί. Της 3:30 το δικαστήριο κοινοποίησε την απόφασή του. Ο Γληνός ήταν ΑΘΩΟΣ. Η κακότεχνη σκευωρία έπεσε. Η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης για άλλη μια φορά νίκησε.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Περιοδικό ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ, φυλλάδιο 8 και 9,

Αθήνα, Απρίλης και Μάης του 1928.

* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», φύλλο 4, Ιανουάριο 1991