Του Τάσου Αποστολόπουλου

Κύριε Υπουργέ, κύριε Γενικέ Γραμματέα, κύριε Πρόεδρε της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, κύριοι εκπρόσωποι των κοινωνικών εταίρων, η προσέγγιση, η ανάλυση, η ερμηνεία και σε τελική ανάλυση η κατάθεση μίας συγκεκριμένης πρότασης για την Παιδεία ήταν και στο παρελθόν και συνεχίζει να είναι και σήμερα μία πολύ δύσκολη υπόθεση.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στον χώρο της εκπαίδευσης έχουμε κατά καιρούς εντάσεις, έχουμε αντιπαραθέσεις, έχουμε ακόμα και σκληρές συγκρουσιακές καταστάσεις. Όλοι μας αναγνωρίζουμε ότι τα θέματα Παιδείας θέλουν κοινωνικές συμφωνίες, θέλουν εθνική συνεννόηση, αλλά όταν φτάνουμε στο «δια ταύτα», κάτι πηγαίνει στραβά και χάνεται μία ακόμα ευκαιρία.

Την ώρα που ήταν σε εξέλιξη μία αντιπαράθεση ανάμεσα στην εκπαιδευτική κοινότητα και στην κυβέρνηση, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή πήρε την απόφαση να προχωρήσει σε μία Γνώμη Πρωτοβουλίας για την Προσχολική Αγωγή και την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και να συνεχίσει και στα άλλα επίπεδα του εκπαιδευτικού μας συστήματος, στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

Το εγχείρημα δεν ήταν καθόλου εύκολο. Στο κάτω – κάτω η πεπατημένη έδειχνε ότι δύσκολα θα καταλήγαμε σε μία κοινή πρόταση. Αν στις άλλες Γνώμες πηγαίναμε με α΄ και β΄ άποψη, εδώ τα πράγματα φαίνονταν από την αρχή ότι θα περιπλέκονταν ακόμα περισσότερο. Δεν σας κρύβω ότι προσωπικά βρέθηκα σε μεγάλα διλήμματα και αυτό το εξέφρασα και στον Πρόεδρο της Ο.Κ.Ε. τον κ. Χρήστο Πολυζωγόπουλο και στον Αντιπρόεδρο τον κ. Κώστα Παπαντωνίου. Από την πρώτη όμως συνεδρίαση της Επιτροπής, διαπιστώσαμε όλοι ότι είμαστε έτοιμοι και το μαχαίρι να βάλουμε στο κόκαλο και εκπτώσεις να μην κάνουμε στρογγυλοποιώντας και ωραιοποιώντας τα πράγματα και να καταλήξουμε σε ένα κείμενο που δεν θα είχε μέσα την α΄, τη β΄, τη γ΄ άποψη.

Η Επιτροπή –και για τα πρακτικά αναφέρω, ότι αποτελείτο από την κα Αναστασία Κουτσιβίτου, από τον υποφαινόμενο Τάσο Αποστολόπουλο, από τον κ. Χαράλαμπο Κεφάλα, από τον κ.Στέφανο Λαιμό, από τον κ. Νικόλαο Λιόλιο, από τον κ. Νικόλαο Σκορίνη και από τον κ. Ιωάννη Σωτηρίου. Πρόεδρος της Επιτροπής Εργασίας είχε οριστεί, όπως ανέφερε και ο Πρόεδρος της Ο.Κ.Ε., ο κ.Στέφανος Λαιμός. Στην επιτροπή συμμετείχαν επίσης οι εμπειρογνώμονες, οι κες Αγνή Ζακοπούλου και Νικολέτα Χριστοδούλου – Γκλιάου και οι κ.κ. Κώστας Δημουλάς, Γιάννης Κατσαρός, Γιώργος Τύπας και Κωνσταντίνος Φαζάκης. Τον επιστημονικό συντονισμό του έργου είχε η Δρ. Όλγα Αγγελοπούλου που είναι και επιστημονική συνεργάτης στην Ο.Κ.Ε., οι οποίοι έκαναν μία πολύ σημαντική δουλειά.

Η Ομάδα Εργασίας ολοκλήρωσε τις εργασίες της σε επτά (7) συνεδριάσεις. Τελικά, αγαπητοί συνάδελφοι, καταφέραμε να συμφωνήσουμε σε ένα κείμενο και αυτό κατά τη γνώμη μου, είναι το σημαντικότερο. Έχω την άποψη ότι ιδιαίτερη σημασία για τα θέματα Παιδείας, είναι να είναι συναφή με ένα ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι. Κάθε ερώτημα σχετικά με την Παιδεία, οδηγεί αυτόματα σε ερωτήματα και οικονομικά και κοινωνικά και τούτο, γιατί τα θέματα Παιδείας αφορούν μία ολόκληρη φιλοσοφία, αφορούν τη φιλοσοφία της ζωής, το είδος της κοινωνίας και τι πολίτη προσβλέπουμε να διαμορφώσουμε για τα επόμενα χρόνια.

Η Γνώμη διαρθρώθηκε σε πέντε (5) κεφάλαια.

• Στο 1^ο κεφάλαιο συμπεριλάβαμε γενικές παρατηρήσεις για την εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες και ειδικότερα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
• Στο 2^ο κεφάλαιο συμπεριλάβαμε τις προκλήσεις στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα και ειδικά η πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
• Στο 3^ο κεφάλαιο η Ο.Κ.Ε. εξετάζει ειδικότερα την προσχολική αγωγή και εκπαίδευση.
• Στο 4^ο κεφάλαιο γίνεται ειδική αναφορά στο δημοτικό σχολείο.
• Και στο τελευταίο κεφάλαιο που είναι και το ουσιαστικότερο, η Ο.Κ.Ε. διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις μέτρων για την προσχολική αγωγή και την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Κάναμε μία προσπάθεια και νομίζω ότι σε σημαντικό βαθμό το πετύχαμε, να φέρουμε στο κέντρο του εκπαιδευτικού συστήματος τον ίδιο τον μαθητή, τον πιο σκληρά εργαζόμενο στην ελληνική κοινωνία σήμερα. Θα μου πείτε: «Μα αυτό είναι αυτονόητο!» Να όμως, που στην πράξη δεν είναι και τόσο αυτονόητο, αφού και συντεχνιακές λογικές και μικροσκοπιμότητες έχουν κατ΄ επανάληψη παραμερίσει το μαθητή από το κέντρο και έχουν υποχρεώσει τους γονείς να δίνουν ένα μεγάλο μέρος του οικογενειακού τους εισοδήματος σε ένα σύστημα παραπαιδείας που υπάρχει στη χώρα μας.

Αγγίξαμε όλα τα προβλήματα που χρόνια φωλιάζουν στο εκπαιδευτικό σύστημα, τόσο στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, όσο στους παιδικούς σταθμούς, στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά σχολεία και προτείναμε συγκεκριμένες λύσεις. Συμφωνήσαμε ότι το παιδί θα πρέπει να έχει τις προϋποθέσεις, ώστε και να αισθάνεται και να μπορεί στο σχολείο να μάθει ελεύθερα, να δημιουργήσει, να αποκτήσει δημιουργική και διαλεκτική σκέψη, να ισχυροποιήσει τις γνώσεις, τις αξίες και τις δεξιότητες. Για να πετύχει το εκπαιδευτικό έργο, πρέπει η εκπαίδευση να στοχεύει στο να μάθει το άτομο πώς να μαθαίνει, στο να μάθει πώς να ενεργεί, ώστε να είναι παραγωγικό, στο να μάθει πώς να ζει με τους άλλους και να συνεργάζεται με τους άλλους, στο να μάθει τέλος, πώς να υπάρχει.

Είδαμε θετικά την καθιέρωση της υποχρεωτικής φοίτησης των νηπίων ηλικίας 5 – 6 ετών, αφού μπορεί να συμβάλλει θετικά στην κατεύθυνση, ίσων ευκαιριών και όρων πρόσβασης όλων των μαθητών στο εκπαιδευτικό σύστημα. Θεωρήσαμε ότι το ολοήμερο σχολείο και νηπιαγωγείο, αν λειτουργήσει σωστά και δεν έχουμε στρεβλώσεις, αυτό είναι αναγκαία προϋπόθεση, μπορεί να δώσει απάντηση στα προβλήματα του σήμερα και να πετύχει και τους γνωστικούς και εκπαιδευτικούς στόχους που υπάρχουν μέσα εκεί και να απαντήσει σε κοινωνικά προβλήματα.

Αγαπητοί συνάδελφοι, μπήκαμε στον πυρήνα των προβλημάτων. Μιλήσαμε:

Για τη διαθεματική προσέγγιση.

Για την αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος που πρέπει να υπάρχει. Μην ξεχνάμε ότι το Υπουργείο Παιδείας είναι από τα πιο συγκεντρωτικά Υπουργεία.

Για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου.

Για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Για τον εγγραμματισμό και τον λειτουργικό αναλφαβητισμό.

Για την αντισταθμική αγωγή. Και εδώ σταθήκαμε στις τάξεις υποδοχής και τα φροντιστηριακά τμήματα που απευθύνονται σε παλλινοστούντες και αλλοδαπούς μαθητές. Μη ξεχνάμε ότι η σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού στη χώρα μας έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια με την είσοδο των οικονομικών μεταναστών στη χώρα μας. Είδαμε τα τμήματα ένταξης για μαθητές που χρειάζονται ειδική αγωγή. Τα προγράμματα της ενισχυτικής διδασκαλίας. Τα τμήματα για τα τσιγγανόπαιδα. Τα διαπολιτισμικά σχολεία. Ασχοληθήκαμε με τη σχολική διαρροή.  Για το σύστημα χρηματοδότησης και ενίσχυσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Για τα Ευρωπαϊκά κονδύλια που χρηματοδοτούν δράσεις του εκπαιδευτικού συστήματος και με άλλους τομείς και όσο υπάρχουν αυτά τα χρήματα, αναπτύσσονται και καινοτομίες και δράσεις και όταν αυτά τα χρήματα σταματούν, αν και έχει αξιολογηθεί ότι η δράση αυτή είναι θετική, ή υποβαθμίζεται η δράση, ή και καταργείται.

Κύριοι συνάδελφοι, θα κλείσω το πρώτο μέρος, για να έρθω στις προτάσεις που είναι και το ουσιαστικό κομμάτι, επισημαίνοντας και πάλι τη μεγάλη σημασία που έχει αυτή η Γνώμη Πρωτοβουλίας. Είναι ένα κείμενο που έρχεται σε εσάς με μία ομοφωνία και αν ψηφιστεί, που νομίζω ότι θα πρέπει να το δούμε και να το ψηφίσουμε, πάνω εδώ μπορούν να οικοδομηθούν οι αναγκαίες μελλοντικές συμφωνίες και από την πλευρά της όποιας κυβέρνησης και από την πλευρά των κοινωνικών εταίρων.

Θεωρούμε όμως απαραίτητο, η Γνώμη αυτή να συνδεθεί και ουσιαστικά και οργανικά, συνάδελφε Πρόεδρε και με τις Γνώμες που θα συντάξουμε και για τα υπόλοιπα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος. Δεν μπορούμε να τα δούμε αποσπασματικά. Όλα αυτά συνδέονται. Και εάν οικοδομήσουμε σωστά την προσχολική αγωγή και φτιάξουμε ένα σωστό οικοδόμημα, τότε πιστεύουμε ότι θα είναι πολύ εύκολο να προσεγγίσουμε, να αναλύσουμε, να ερμηνεύσουμε και να δώσουμε απαντήσεις και στα προβλήματα και της δευτεροβάθμιας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και η επιτροπή η οποία συνέταξε αυτό το κείμενο, έχει κάνει πάρα πολλές προτάσεις. Σας τις έχουμε στείλει, δεν θα  τις διαβάσω, θα προσπαθήσω όμως να σταθώ στα σημαντικότερα ζητήματα.

Για τη βελτίωση της ποιότητας του σχολικού συστήματος οι άμεσες προτεραιότητες που πρέπει να τεθούν, είναι:

• Να βελτιωθεί η υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων, με στόχο να εξαλείψουμε τη διπλοβάρδια και να έχουμε και μία μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τμήμα.
• Η εξασφάλιση του αναγκαίου αριθμού των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για την κάλυψη των παρόντων αλλά και των διευρυμένων αναγκών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης οι οποίες έχουν επισημανθεί μέσα στο κείμενο.
• Το ισχύον σύστημα πρόσληψης μόνιμου εκπαιδευτικού προσωπικού στο δημόσιο και μιλάμε για το Α.Σ.Ε.Π., πρέπει να διαφυλαχτεί.
• Η ανάπτυξη ολοκληρωμένου και ενιαίου συστήματος επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης και κατάρτισης.
• Η εξασφάλιση της βιώσιμης, της συνοχής και της επάρκειας όλων των νέων δράσεων που έχουν προς το παρόν επικουρικό χαρακτήρα και βασίζονται, όπως σας είπα προηγούμενα, σε κοινοτικούς επί το πλείστον, πόρους.
• Η θεσμική οργάνωση της σχολικής μονάδας, όχι μόνο της ολοήμερης, αλλά και της κλασικής, ιδιαίτερα σε σχέση με τη σαφή οριοθέτηση της ευθύνης των εκπαιδευτικών, σε σχέση με την ασφάλεια των μαθητών και την αντιμετώπιση των ζητημάτων της αναπλήρωσης εκπαιδευτικών που απουσιάζουν από το σχολείο στο πλαίσιο της άδειάς τους.  Είναι πολύ σημαντικό. Δεν υπάρχει ένα καθηκοντολόγιο στα σχολεία μας, που να ξέρουμε πραγματικά, όταν αφήνουμε εκεί τα παιδιά μας, ποιος έχει την ευθύνη. Σχολάνε τα παιδιά και μέχρι να μπουν στο μεταφορικό μέσο που τους μεταφέρει και ιδιαίτερα στην επαρχία, δεν γνωρίζουμε ποιος έχει την ευθύνη όταν θα συμβεί (ευχόμαστε να μη συμβεί), κάποιο ατύχημα, ή ποιος έχει την ευθύνη για να αποφύγουμε αυτό το ατύχημα. Και τι γίνεται όταν απουσιάζουν εκπαιδευτικοί, ποιος απασχολεί τα παιδιά, πώς λειτουργεί αυτό το σύστημα.

Στο θέμα της βελτίωσης της εκπαιδευτικής λειτουργίας του ολοήμερου σχολείου. Εδώ και οι τρεις στόχοι, τόσο οι γνωστικοί στόχοι, όσο οι παιδαγωγικοί στόχοι, όσο και οι κοινωνικοί στόχοι, πρέπει να τους δούμε και να τους διαφυλάξουμε.

Και όταν μιλάμε για γνωστικούς στόχους, μιλάμε για την ανάπτυξη της πολιτισμικής γνώσης των μαθητών, για τη θεατρική αγωγή, για τη μουσική παιδεία, για τον χορό, για τα εικαστικά, μιλάμε για τη σωστή προετοιμασία των μαθητών στα βασικά μαθήματα της επόμενης ημέρας, τουλάχιστον στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά.

Όταν μιλάμε για τους παιδαγωγικούς στόχους, μιλάμε για τη δημιουργική απασχόληση των μαθητών, για την ανάπτυξη κλίσεων και ενδιαφερόντων πέραν αυτών του συμβατικού προγράμματος, για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και υπευθυνότητας στους μαθητές.

Και όταν μιλάμε για τους κοινωνικούς στόχους, για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των γονέων στην απασχόληση, για την ασφαλή φύλαξη και φροντίδα των μαθητών κυρίως των μικρότερων τάξεων, τον περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων αναφορικά με την πρόσβαση στα εκπαιδευτικά και πολιτισμικά αγαθά και περιορισμό της ανάγκης για πρόσθετες δαπάνες για εξωσχολικές δραστηριότητες και βέβαια, για τη διεύρυνση του ελεύθερου χρόνου των μαθητών.

Όπως είπα και στην αρχή, ο πιο σκληρά εργαζόμενος είναι σήμερα ο μαθητής. Εξετάστε έναν μαθητή σε όποια βαθμίδα θέλετε, ακόμα και στο δημοτικό, να δείτε ότι φεύγει το πρωί από το σπίτι και γυρίζει το βράδυ. Και το βράδυ είναι υποχρεωμένος και εκεί να διαβάσει (μάλιστα, διάβαζα πρόσφατα σε ένα περιοδικό, στην Ιταλία σε κάποια περιοχή, έφτιαξαν ένα άγαλμα στον εργαζόμενο και το άγαλμα αυτό παρίστανε έναν μαθητή κρατώντας ένα βιβλίο), διότι αυτός πραγματικά είναι ο πιο σκληρά εργαζόμενος σήμερα, όχι μόνο στην ιταλική κοινωνία, αλλά στην ελληνική κοινωνία πολύ περισσότερο.

Επιπλέον, η Ο.Κ.Ε. θεωρεί ότι κάποια μαθήματα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα του ολοήμερου, είναι ζωτικής σημασίας για την πνευματική ανάπτυξη των μαθητών, όπως οι ξένες γλώσσες, η πληροφορική και θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα αναμόρφωσης του ωρολογιακού προγράμματος, ώστε να μην υποκαθιστά η απογευματινή ζώνη λειτουργίας και στόχους που θα πρέπει να υλοποιούνται στο συμβατικό Σχολείο.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την πλήρη προετοιμασία των παιδιών στο Ολοήμερο Σχολείο είναι η μικρή αναλογία μαθητών και δασκάλων. Κατ΄ επέκταση, η ύπαρξη επαρκούς εκπαιδευτικού, βοηθητικού, διοικητικού προσωπικού, καθώς και η ομοιομορφία των τμημάτων. Το φαινόμενο που έχουμε σήμερα να μαζεύουμε σε μία τάξη από την Α΄ δημοτικού ως την Στ΄ και να λέμε ότι αυτό είναι Ολοήμερο Σχολείο, δεν είναι σωστή παιδαγωγική πράξη.

Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, επιθυμεί να υπογραμμίσει τις δυνατότητες συμβολής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των αποκεντρομένων θεσμικών οργάνων (μιλάμε για τις Επιτροπές Παιδείας, Συλλόγους Γονέων), που είναι και πολλές και σημαντικές και δεν πρέπει να μείνουν αναξιοποίητες. Έχουμε καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις τις οποίες δεν θα σας τις διαβάσω, για τον ρόλο της Αυτοδιοίκησης στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Υπάρχουν συγκεκριμένες προτάσεις για την αναβάθμιση της θέσης των  εκπαιδευτικών και τη βελτίωση της επιμόρφωσης και της μετεκπαίδευσής τους, τόσο για την εισαγωγική επιμόρφωση, τόσο για την περιοδική επιμόρφωση, όσο και για την ενδοσχολική επιμόρφωση.

Ειδικότερα, για την προσχολική εκπαίδευση που είναι και ένα θέμα επίκαιρο, η Ο.Κ.Ε. συγκεκριμένα λέει ότι για τη λειτουργία των νηπιαγωγείων σε παιδικούς σταθμούς θα πρέπει να εφαρμόζονται οι προδιαγραφές του Υπουργείου Παιδείας, δηλαδή: αναλυτικά προγράμματα, διδακτικό προσωπικό, ό,τι δηλαδή εφαρμόζεται και αλλού.

Για την αντιμετώπιση του αναφαλβητισμού προτείνεται:

• Η δημιουργία μηχανισμού λειτουργικής επανένταξης όσων παιδιών έχουν εγκαταλείψει το σχολείο.
• Η συστηματική προώθηση της ενισχυτικής διδασκαλίας για τους αδύνατους μαθητές.
• Η ανάπτυξη ευέλικτων προγραμμάτων εκπαίδευσης για τους μαθητές που αντιμετωπίζουν αυξημένους κινδύνους μη ολοκλήρωσης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
• Η παροχή οικονομικών κινήτρων για την ολοκλήρωση των σπουδών σε μαθητές που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, ή και προέρχονται από οικογένειες των οποίων το εισόδημα είναι ιδιαίτερα χαμηλό.
• Και η συστηματική ανάπτυξη της διαθεματικής και πολυπολιτισμικής προσέγγισης στη διδασκαλία.

Είναι φανερό ότι για να πετύχουμε όλους αυτούς τους στόχους που σας διάβασα και που υπάρχουν στο κείμενο, χρειάζεται αύξηση των δαπανών για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και ταυτόχρονα εκτιμούμε ότι πρέπει να υπάρχει μία αξιολόγηση και αποτίμηση των πόρων. Πιάνουν τόπο οι πόροι; Διότι πολλές φορές δαπανούμε πάρα πολλά κεφάλαια, αλλά δεν αξιολογούμε αν αυτά τα χρήματα πηγαίνουν σε σωστή κατεύθυνση, ή αν εξυπηρετούν τους στόχους που τα τοποθετούμε κάθε φορά. Και βέβαια, να δούμε και μία ορθολογική κατανομή, διότι πολλές φορές μπορεί να διαθέτουμε χρήματα, αλλά να γίνεται λανθασμένα αυτή η χρηματοδότηση. 

Σας ευχαριστώ.

Διαβάστε ολόκληρη τη γνώμη πρωτοβουλίας για την προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση